Interview met de makers: Manoushka Zeegelaar Breeveld en Roziena Salihu

Een van die nieuwe mensen is Roziena Salihu, multidisciplinair woordkunstenaar. ‘Ik vond het best wel spannend toen ik gevraagd werd om mee te schrijven. De Gliphoeve vond ik namelijk echt fantastisch. De vorige twee verhalen speelden zich af in het verleden. Dit stuk gaat over onze tijd. Daarom wilden ze graag een jonge schrijver, een jonge stem, iemand die de actualiteit van nu kent en leeft.’

Roziena schreef het script samen met Geert Lageveen en Maarten van Hinte op basis van interviews. ‘Voor een verhaal over nu, vonden we het belangrijk om met mensen van nu in gesprek te gaan. Daarom hebben we voordat we zijn gaan schrijven gesprekken gevoerd met zowel oude als jonge mensen met een Surinaamse achtergrond. Vervolgens heb ik samen met Geert en Maarten het script voor deze voorstelling geschreven, waarbij we alle drie een andere stem, een andere generatie, op ons hebben genomen.’

Een samengestelde mini-community 

Roziena: ‘In Stepping Stones kijken we naar een samengestelde familie. We zien een oma, haar twee kleinkinderen en een aangenomen neef op elk hun eigen manier dealen met het leven in de wereld van nu. Samen vormen ze een mini-community die elkaar steunt, er doorheen trekt en zaken pinpoint. Allemaal leren ze iets of komen ze tot een belangrijk inzicht over hoe ze zich verhouden tot de maatschappij waarin ze leven.’

Manoushka: ‘Daarbij gaat het ook over wat generaties aan elkaar doorgeven. De oma wil haar kinderen iets meegeven zodat ze het niet allemaal zelf hoeven te doen. Ze zegt: hier heb je een pakket met stenen, stap op ze, want dat heeft mij geholpen en dat moet jullie ook helpen.’

‘De generatie van de oma moest nog heel erg verklaren wat ze hier in Nederland deed, waarom ze hierheen gekomen was. De generatie daarna was zoekende door gebrek aan voorbeelden en het niet voor vol aan worden gezien. De generatie van nu weet niet beter dan dat ze hier geboren is en gewoon Nederlands is – wat niet wegneemt dat er van alles op haar afkomt wat op zijn zachts gezegd verwarrend is. Hoe ga je daar mee om? Wat etaleer je? Wat stop je weg? Hoe Surinaams ben je en hoe erg moet je dat zijn, omdat je familie daar vandaan is gekomen?’

Roziena: ‘Ik ben zelf niet Surinaams, maar ik kon dit stuk toch schrijven omdat ik deze thema’s zelf heel goed ken omdat mijn roots in West-Afrika én in Nederland liggen. Mijn vriendengroep bestaat uit allemaal mensen die ergens anders vandaan komen en toch ervaren we allemaal min of meer dezelfde moeilijkheden in deze samenleving. Dat is waar dit verhaal voor mij over gaat.’

Manoushka: ‘Maar we vieren ook wat deze generatie allemaal heeft bereikt!’

De vijfde stem

Dat vieren gebeurt volgens Manoushka o.a. door middel van de geweldige live muziek, gecomponeerd door Gery Mendes, die ook de aangenomen neef speelt. ‘Bij de vorige delen had Gery alle muziek al bewerkt, maar nu heeft hij alles zelf geschreven en gemaakt. Het is te gek dat zijn stem nu ten volle te horen is. Die ontwikkeling is geweldig en ook dat is een verhaal van nu. Bovendien is muziek is bij uitstek een voorbeeld van hoe generaties elkaar steeds iets doorgeven.’

‘In de voorstelling denkt de oma veel terug aan haar oude band, de Stepping Stones genaamd. De muziek staat daarmee deels voor het verleden, maar tegelijkertijd is het ook de toekomst, de belofte. Gery heeft muziek gemaakt met een sterk nu-gevoel. Een mix van hiphop, kaseko, soul en funk. Ze vormt het vijfde personage, de vijfde stem, in het vertellen van het verhaal over waar we vandaan komen en waar we naartoe gaan.’

Roziena: ‘Ik heb al een paar dingen gehoord en dat was geweldig. Gery heeft het gevoel van de tekst heel goed weten te vangen in zijn muziek dus ik zie echt de evolutie van papier naar de vloer. Als schrijver is het belangrijk om op die evolutie te vertrouwen. De spoken-word tekst die ik heb geschreven wordt nu gespeeld door een geschoolde actrice. Dat maakt het heel anders, en als je dat los kan laten en in vertrouwen kan overdragen aan mensen die weten wat er moet gebeuren om iets te laten werken, dan ontstaan de mooiste dingen.’

Sluitstuk en startpunt

Stepping Stones vormt het sluitstuk van dit drieluik, maar een einde is het niet. ‘Het is net zo goed een begin’, vertelt Manoushka. ‘Met dit derde deel komen we aan in het nu. We kijken naar waar we vandaan komen en waar we nu staan, wat we ons realiseren en wat we vieren. Vanaf dit punt gaan we verder bouwen. Als sluitstuk is het dus vooral een startpunt. Niet vanuit de vraag hoe nu verder, maar vanuit de constatering dat we vanaf dit punt verder gaan, want terug gaan we niet. Daarin is het ook een hoopvol verhaal, want er zijn wel degelijk stappen gezet en dingen bereikt in het worden van één Nederland.

‘Ik weet niet of hoopvol per se het eerste woord is dat bij opkomt als ik aan deze voorstelling denk’, reageert Roziena. ‘Ik vind het goed dat we met dit verhaal vertellen dat fouten maken mag, en dat dat oké is. Het is belangrijk om dat te blijven realiseren. Volgens mij is dat ook wat alle personages op elk hun eigen manier ervaren of meemaken. Dat als je een keer een fout maakt, dat er dan mensen zijn die je opvangen, dat je dat kan toegeven, en dan weer door mag gaan.’

‘We zijn allemaal heel bang om fouten te maken, om op ons bek te gaan, want als je in deze tijd een fout maakt weet meteen iedereen dat. Terwijl als we accepteren dat een misstap er nou af en toe bij hoort, en dat we er op kunnen vertrouwen dat mensen je dan niet meteen laten vallen, dan leren we en kunnen we verder komen.’

Manoushka: ‘En dat is ook een hele universele boodschap. We zijn begonnen met de komst van Surinamers naar Nederland. Met dit sluitstuk overstijgen we dat en laten we zien hoe een samenleving tot stand komt, los van kleur. Dat we aan het bouwen zijn, en dat we ergens naartoe bouwen. Deze personages komen er wel. En volgens mij geldt dat voor elke familie en samenleving, dat zo lang je blijft stappen op de volgende steen, dat je dan alleen maar kunt leren, en we ons dan steeds beter leren te verhouden tot elkaar.’

Roziena: ‘En dat is hoopvol!’