Brodsky Quartet

Sjostakovitsj

De Russische componist Dmitri Sjostakovitsj wist oorlog, beklemming, onderdrukking en onvrijheid voelbaar te maken in zijn muziek. Tegelijkertijd zijn Sjostakovitsj ’composities een toonbeeld van het doorzettingsvermogen van de mens. We horen humor naast dramatiek, vreugde naast rouw en menselijkheid naast chaos en verderf. Zijn muziek is altijd gelaagd: meer dan eens hoorde de communistische partijtop een heroïsche lofzang op de communistische heilstaat, terwijl een groot deel van het geëmotioneerde publiek een aanklacht tegen de onderdrukking van het systeem hoorde.

In 2025 is het 50 jaar geleden Sjostakovitsj overleed. De kern van ons Sjostakovitsj-jaar wordt gevormd door de uitvoering van alle strijkkwartetten door het fenomenale Brodsky Quartet van 21-23 februari 2025. Deze muziek in één weekend achter elkaar horen, is een transformatieve ervaring. Zeker als die worden uitgevoerd door het fenomenale Brodsky Quartet

Brodsky Quartet

Het Brodsky Quartet behoort al vijftig jaar tot de buitencategorie van de strijkkwartetten. Het heeft weinig zin om hun palmares te benoemen: ze speelden overal ter wereld en zijn alom geroemd, zowel om de geheel eigen signatuur spelen waarmee ze het ‘ijzeren repertoire’ uitvoeren. Tegelijkertijd organiseren ze unieke projecten en spelen ze met dezelfde drive popmuziek met Björk, Sting, Paul McCartney en Elvis Costello. In het seizoen ’22/’23 vierde het Brodsky Quartet hun 50e verjaardag in de Stadsgehoorzaal met een geweldig tweeluik. Dat rekken we nu op tot een heel weekend met de Brodsky’s. Zo kunt u de vier strijkers van dichtbij leren kennen.

Strijkkwartetten

Voor veel componisten is het strijkkwartet het ultieme middel om hun meest persoonlijke gedachten vorm te geven. Intiemer dan een strijkkwartet wordt het niet. Dat gold bij uitstek voor Sjostakovitsj. Veel van zijn vijftien kwartetten schreef hij niet voor publicatie of om zelfs maar in het openbaar uit te voeren, maar voor zichzelf, zijn naasten en het nageslacht. Waar de vroege kwartetten in zekere zin nog tamelijk traditioneel zijn, maken de laatste kwartetten in de woorden van Elmer Schönberger ‘de toehoorder bijna tot medeplichtige: alsof niet aan componist en musici maar aan jou de taak is de gaten die almaar nadrukkelijker in de muziek vallen met betekenis te vullen. Maar het enige wat je, luisterend naar het Vijftiende, kunt doen is toezien hoe de maskers vallen, het ene na het andere, en je afvragen of wat uiteindelijk overblijft nu het ware gezicht is.’

In de vijftien strijkkwartetten van Sjostakovitsj is een duidelijke ontwikkeling te bespeuren. Van de vroege kwartetten, nog tamelijk traditionele kwartetten, tot het laatste Strijkkwartet nr. 15 in es opus 144 uit 1974 is een wereld van verschil.

Strijkkwartetten nrs. 1, 2 en 3

De eerste drie kwartteten van Sjostakovitsj zijn nog tamelijk klassiek. Over het Eerste schreef Sjostkovitsj: ‘Qua stemming is het opgewekt, vrolijk en lyrisch; ik zou het lente-achtig willen noemen.’ Het Tweede kwartet ontstond tijdens de Tweede Wereldoorlog en heeft een introspectief karakter. Hoewel het Derde kwartet een duidelijke melodische en harmonische kern heeft, maakt Sjostakovitsj ook gebruik van meer experimentele technieken, zoals dissonantie en abrupte contrasten, om zijn expressieve doelen te bereiken.