Interview Dmitry Ferschtman – Ode aan Sjostakovitsj

Meneer Ferschtman, waarom speelt u in dit project juist de kamermuziek van Sjostakovitsj?

Kamermuziek is voor Sjostakovitsj’ totale oeuvre net zo belangrijk als zijn symfonische werk. Wij presenteren  een soort chronologisch overzicht van zijn kamermuziek met piano. Tijdens het concert in september spelen wij stukken uit het eerste deel van zijn leven: een relatief gelukkige tijd en dat hoor je terug in de muziek.  

Zijn eerste pianotrio is een bijna autobiografisch, ontroerend beeld van een verliefde 15e jarige jongen. Ook de preludes stammen uit deze periode en zijn oorspronkelijk voor piano solo geschreven, maar later bewerkt voor viool en piano. Sjostakovitsj vond deze versie zelfs beter dan zijn origineel. De twee stukken voor strijkoctet zijn een soort schets voor de latere eerste symfonie uit 1925 – hij is dan nog geen 19 jaar oud. Maar de cellosonate is al het werk van een rijpere meester, een groot dramatisch stuk met het tragische langzame deel, dat later zo typisch wordt voor zijn latere symfonieën en strijkkwartetten. Een beeld van zijn leven in de context van het land en de tijd waarin hij leeft.   

In het concert in september speelt u onder andere samen met studenten. Is dat anders dan spelen met oudere, meer ervaren musici?

Ja, natuurlijk! We spelen graag met studenten – en we hebben zeker goed gekeken met welke studenten we dit zouden kunnen doen. Toen we deze concerten in het verleden speelden, werkten we met onder andere violistes Maria Milstein,  Noa Wildschut, cellist Alexander Warenberg en pianist Aidan Mikdad: jonge musici die inmiddels zelf een mooie carrière hebben. Ik zie het een beetje als mijn missie: om jonge talentvolle spelers op deze manier aan het publiek voor te stellen, en om de muziek van Sjostakovitsj aan de volgende generatie musici door te geven. De studenten die tijdens dit concert meespelen zijn grote talenten. Ze willen zo graag leren! Het is heel speciaal: ik heb uit eerste hand deze muziek mogen leren en geef deze kennis nu door aan hen. 

Wat was Sjostakovitsj voor man?

Ik heb Sjostakovitsj in de laatste jaren voor diens dood regelmatig ontmoet en met mijn strijkkwartet voor hem gespeeld. Ook hebben wij nog – onder zijn leiding – zijn pianokwintet opgenomen. Maar hij was een heel schuchtere man van weinig woorden, die ook weinig commentaar gaf, behalve overvloedige lof: dat was voor ons soms wel ongemakkelijk.  

Toen ik de later gepubliceerde brieven van Sjostakovitsj aan Solertinski las, kreeg ik een ander beeld van Sjostakovitsj. Opeens werd hij een man van vlees en bloed: een man die van voetbal hield, én van schunnige taal. Ook was zijn eerste huwelijk nogal stormachtig. Hij had eigenlijk twee levens: zijn eigen ‘menselijke’ leven, en zijn leven in de muziek. Op sommige momenten kwamen die twee samen. Neem het laatste deel van de cellosonate – dat klinkt als een familieruzie! Ook zijn liefde voor voetbal komt terug in zijn muziek. In het tweede deel van het tweede pianotrio, bijvoorbeeld. Ik noem dat altijd voetbalhooliganmuziek. 

Hoe is Sjostakovitsj de periode van de ergste repressie doorgekomen?

Hem is zelf uiteindelijk fysiek niets overkomen. Maar hij leefde jarenlang onder een enorme dreiging en in diepe angst voor wat hem, zijn naasten en collega’s kon gebeuren. Hij was aan het einde van zijn leven gelukkig getrouwd met zijn tweede vrouw, dat wel. Ze waren zo verliefd! Maar zijn muziek is er aan het einde van zijn leven niet gelukkiger op geworden. Het is prachtig, maar beklemmend. 

De familie Ferschtman en hun vrienden spelen dit seizoen twee concerten rondom de kamermuziek van Sjostakovitsj: op woensdag 24 september en op zaterdag 21 februari.