De diepte in met: Alban Wesly, fagottist van Calefax

Ze zeggen weleens dat een strijkkwartet een huwelijk tussen vier mensen is. Hebben jullie een huwelijk met z’n vijven?

Absoluut. Afgezien van klarinettist Bart de Kater, die sinds drie jaar onderdeel is van Calefax, kennen we elkaar langer dan dat we onze partners kennen. Dat zijn de moeders van onze kinderen, en toch hebben we binnen Calefax met elkaar een langere historie. Elkaar zo goed kennen heeft zeker voordelen. We zijn aan het einde van vorig seizoen op reis geweest naar Aschaffenburg in Duitsland. Omdat we binnen Europa niet meer willen vliegen zitten we soms lang in de trein. We zaten langer in de trein naar Aschaffenburg dan wanneer we naar New York zouden vliegen!

Omdat we elkaar zo goed kennen, ken je ook elkaars gewoontes. Op reis weten we wanneer we iemand even met rust moet laten. Ook als je in hetzelfde hotel verblijft, voelt het als een huwelijk. Ik wilde in Aschaffenburg even een dutje doen, maar toen begon Raaf [Hekkema, saxofonist, red.] in de kamer naast me te studeren. Niet erg, dacht ik, dan ga ik ook even studeren. Maar toen ik daarna wilde slapen, begon in de kamer aan de andere kant Bart te studeren. Dus al met al zijn we veel met elkaar bezig.

Goede oordoppen zijn binnen Calefax aan te raden?

Ja, maar daar gaat een saxofoon dwars doorheen…

Dus jullie reizen altijd gezamenlijk? Niet zoals sommige beroemde kwartetten, waarvan elk lid zijn eigen reis en hotel boekt.

Soms grap ik er wel over, dat ik een ander hotel wil boeken. Maar samen reizen is ook gezellig en handig, want we hebben onderweg vaak veel dingen te bespreken. Dus gelukkig is het nog niet zo ver.

Calefax bestaat sinds 1985. Hoe hou je dat huwelijk zo lang goed?

Daar moet je in investeren. We hebben jaarlijks heidagen, dan gaan we letterlijk twee dagen naar een hutje op de hei, waar we ook slapen. Er gaan geen instrumenten mee. De ene keer praten we over ideeën voor concertprogramma’s, een andere keer over hoe we met elkaar samenwerken. Soms zit er ook een inspiratiedag tussen, waarbij we iemand uitnodigen om onze blik te verbreden.

We hebben het ook over feedback: hoe geven we die, en hoe ontvang je feedback? Ik denk dat zulke dagen bijdragen aan dat we het al zo lang volhouden. Het haalt soms de angel uit oplopende, sluimerende irritaties. Wat het fijne aan zo’n moment is, is dat je dan van tevoren sommige dingen gemakkelijker kunt parkeren. Dan weet je: ik bewaar het tot de volgende heidagen. Als we jongere ensembles coachen, raden we het organiseren van zulke dagen ook altijd aan. Neem daar de tijd voor.

Nu jullie al zo lang samenspelen, is het coachen van jongere ensembles onderdeel van jullie missie geworden?

Dat gaat een beetje vanzelf. Wij geven bijvoorbeeld les aan de conservatoria van Amsterdam en Den Haag. Ook als we op tournee zijn coachen we vaak jonge musici en ensembles. Op conservatoria is gelukkig steeds meer aandacht voor vragen zoals hoe run je een ensemble en maak je mooie programma’s, hoe inspireer je elkaar, hoe maak je samen moeilijke beslissingen. Dat zijn heel belangrijke vraagstukken.

Toen wij Calefax destijds oprichtten was ons type formatie helemaal nieuw. Dat is inmiddels helemaal niet meer zo: er zijn wereldwijd zo’n 70 professionele rietkwintetten. We merken dat onze manier van werken ook inspirerend kan zijn voor een strijkkwartet of een gemengd ensemble. De jongere generatie weet ons wat dat betreft wel te vinden.

Hebben jullie als Calefax een gezamenlijke artistieke visie, of is dat bron voor discussies?

De afgelopen jaren brengt ieder lid van Calefax steeds meer eigen projectideeën in, daar geven we elkaar de ruimte voor. Het laatste concert dat we vorig seizoen in Leiden speelden, Streetwise, had ik bedacht. Ik woon in Amsterdam en vroeger struikelde ik daar bijna over de straatmuzikanten. Dat is nu helemaal anders: behalve onder het Rijksmuseum zijn ze bijna niet meer te vinden. De muziek van de straat naar de concertzaal brengen vond ik een interessant uitgangspunt. Daarmee wilde ik op een andere manier dit concert vormgeven.

Het concert dat we afgelopen februari in de Stadsgehoorzaal speelden was het Rariteitenkabinet. Dat was weer een idee van onze klarinettist Bart. Bij deze manier van het samenstellen van concerten krijgt de initiator een secondant binnen het ensemble om mee te kunnen sparren. Dat werkt voor ons erg goed. Je moet niet proberen om met z’n vijven een concertprogramma te maken – dat wordt polderen. Het is een kwestie van elkaar het vertrouwen geven dat het een mooi programma wordt.

In november spelen jullie een concert met de Iraanse zanger Mohammad Motamedi. Hoe hebben jullie hem leren kennen, en hoe is deze samenwerking tot stand gekomen?

Ongeveer 10 jaar geleden speelden we op een festival waarbij Calefax voor een eenmalig concert aan Mohammad Motamedi werd gekoppeld, samen met bassist Tony Overwater en klarinettist/saxofonist Maarten Ornstein. Het was voor ons een openbaring: wat een persoonlijkheid had die man! Vanaf toen begon onze wens om een eigen programma met Motamedi vorm te geven. Helaas stonden die concerten gepland tijdens de coronacrisis, en viel dat toen helemaal in het water. Gelukkig gaan we nu alsnog ons oorspronkelijke idee uitvoeren.

Inmiddels woont Motamedi half in Nederland, en in Iran is hij heel beroemd. We hebben de droom om ook met hem in het Midden-Oosten op te treden, maar we gaan eerst in Nederland proeven hoe het hier valt. We hopen met onze concerten ook de Iraanse gemeenschap in Nederland te bereiken.

In maart spelen jullie heel iets anders: een concert gewijd aan Debussy. De meeste mensen zullen Debussy associëren met muziek voor piano of dromerige orkestklanken. Waarom kiezen jullie als rietkwintet juist voor Debussy als focus van dit concert?

Het idee voor dit concert komt uit de koker van onze saxofonist Raaf Hekkema. Hij is al lang geïntrigeerd door Debussy. Niet alleen door de componist, maar ook de eigenzinnige schrijver en de man met een complex, problematisch liefdesleven. In het concert in maart plaatsen we muziek van Debussy in context van zijn tijdgenoten. We lezen ook dagboekfragmenten voor, zodat het publiek tijdens dit concert een inkijkje krijgt in het leven van deze beroemde componist.

Een aantal stukken van Debussy heeft in de geschiedenis van Calefax een belangrijke rol gespeeld. Sommige van zijn pianowerken lenen zich heel goed voor onze instrumentatie. Raaf heeft meer dan 20 jaar geleden Children’s Corner van Debussy voor ons gearrangeerd, wat we toen hebben opgenomen. Dat stuk heeft vervolgens onze carrière in de Verenigde Staten gelanceerd. In San Francisco hoorde een Amerikaanse programmeur die opname, en haalde ons vanwege dat Debussy-arrangement naar San Francisco. Nog steeds is deze programmeur een pleitbezorger van ons in de VS: ook komend voorjaar reizen we naar Californië voor een concerttournee die door hem is georganiseerd.

Tijdens het concert spelen jullie ook muziek van de Renaissancecomponist Palestrina en de hedendaagse Steven Kamperman. Hoe zijn die in dit programma terecht gekomen?

Debussy was enorm fan van Palestrina, dat is de link tussen deze componisten. Daarnaast willen we heel graag bij elk concert een nieuwe compositie spelen. Steven Kamperman heeft onlangs een jaar in Parijs gewoond om te componeren, en dat leek ons een mooie link met Debussy.

In april maken jullie een concertprogramma met schrijfster Roxane van Iperen, over muziek in tijden van conflict, tegenslag en trauma. Hoe gaat zo’n maakproces in zijn werk?

We hebben eerder twee concerten met haar gespeeld in de serie Scherpdenkers van het Concertgebouw Amsterdam en het Muziekgebouw Eindhoven. Jelte Althuis [basklarinettist van Calefax, red.] en ik zijn in aanloop naar die concerten bij haar thuis geweest – het beroemde ‘Hooge Nest’ – en voelden een fijne, persoonlijke klik.

Ik vind het goed om af en toe de boel niet leuker en mooier te maken dan het is, om de heftigere onderwerpen niet te schuwen. In Nederland zijn we gewend aan het idee dat onze concerten vooral ook leuk en gezellig moeten zijn. Naar mijn smaak gaat dat soms iets te ver. Als we bijvoorbeeld in Duitsland spelen is die ervaring heel anders: daar leest het publiek zich van tevoren enorm in, en mogen concerten veel serieuzer zijn. Dit concert met Roxane van Iperen is een voorbeeld van een concert waar we echt een zwaarder onderwerp gaan aansnijden: traumaverwerking, onderdrukking.

Qua muziek kwamen we snel uit bij de preludes en fuga’s van Dmitri Sjostakovitsj [Russische componist die leefde tijdens het Stalinistisch regime, red.], dat is waanzinnig goede muziek. Roxane houdt zich in haar boeken veel bezig met de Tweede Wereldoorlog, en muzikaal omkleden we dat met muziek van de Nederlandse componiste Henriëtte Bosmans. Roxane is een prachtige spreker: we zorgen ervoor dat het niet alleen een intense, maar ook een verbroederende avond wordt.